SAHİH-İ BUHARİ

Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’L-CENAİZ

<< 654 >>

باب: فضل اتباع الجنائز.

57. Cenazeleri Takip Etmenin Fazileti

 

-وقال زيد بن ثابت رضي الله عنه: إذا صليت فقد قضيت الذي عليك .وقال حميد بن هلال، ما علمنا على الجنازة إذنا، ولكن من صلى ثم رجع فله قيراط.

Zeyd İbn Sabit r.a. şöyle demiştir: Cenaze namazını kıldığında üzerine düşeni yapmış olursun. Humeyd İbn Hilal şöyle demiştir: Cenaze konusunda bir izin olduğunu bilmiyoruz. Ancak bir kimse namazı kılıp geri dönerse onun için bir kîratflık ecir) vardır.

 

حدثنا أبو النعمان: حدثنا جرير بن حازم قال: سمعت نافعا يقول: حدث ابن عمر: أن أبا هريرة رضي الله عنهم يقول:

 من تبع جنازة فله قيراط. فقال: أكثر أبو هريرة علينا. فصدقت، يعني عائشة، أبا هريرة، وقالت: سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقوله. فقال ابن عمر رضي الله عنهما: لقد فرطنا في قراريط كثيرة. {فرطت} /الزمر: 56/: ضيعت من أمر الله.

 

[-1323-] Nafi' şöyle demiştir: İbn Ömer'e, Ebu Hureyre'nin: "Cenazeyi takip eden kişi için bir kîratlık ecir vardır" dediği anlatıldı. İbn Ömer: "Ebu Hureyre de çok oluyor" dedi.

 

 

[-1324-] Aişe r.a. Ebu Hureyre'nin r.a. sözünü tasdik ederek: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in bunu söylediğini işittim" dedi. Bunun üzerine İbn Ömer: "Öyleyse biz çok kîratları kaçırdık" dedi.

 

 

AÇIKLAMA:     Zeyn İbnü'l-Müneyyir özetle şunları söylemiştir: Konu başlığında kasdedilen şey, cenazeyi takip etmenin sevap olduğunu belirtmek ve buna teşvik etmektir, yoksa bunun hükmünü belirtmek değildir. Çünkü cenazeyi takip etmek farz-i kifaye hükümlerden biridir. Konu başlığındaki fazilet, farzın alternatifi olmayıp bizim belirttiğimiz hususu ifade eder. Buharî, rivayet ettiği hadis uyarınca konu başlığına "takip etmek" ifadesini koymuştur. Çünkü "bir kıratlık ecir" cenazeye katılan, namazını kılan veya katılan, teşyi' eden ve gömülmesinde hazır bulunan kişi içindir, yalnızca cenazenin arkasından giden sonra da namazını kılmaksızm geri dönen kimse için değil. Bunun delili bir sonraki konuda gelecektir.

 

Cenazeyi takip etmek, iki amaçtan, yani namaz kılmak veya gömmekten biri için vesiledir. Vesile amacı gerçekleştiremediğinde, bu kişi için niyetinden dolayı bir tür fazilet söz konusu olsa bile, ona amacın gerçekleştirilmesi halinde verilen sevap verilmez.

 

Said bin Mansur, Mücahid aracılığıyla şunu rivayet etmiştir: "Cenazeyi takip etmek, nafilelerin en faziletlisidir." Abdürrezzak'ın Mücahid'den rivayetinde ise 'Cenazeyi takip etmek nafile namazdan daha faziletlidir" denilmiştir.

 

Said bin Mansur, Zeyd İbn Sabit'in sözünü, Urve aracılığıyla şu şekilde nakletmiştir: "Cenaze namazını kıldığınızda üzerinize düşeni yapmış olursunuz. Onu ailesi ile baş başa bırakın." Bunun anlamı şudur: Ölünün hakkını ödemiş olur­sun. Şayet cenazeyi takip etmek istiyorsan, daha çok ecir alırsın.

 

Humeyd İbn Hilal'in sözünü senetli olarak göremedim. Zeyn İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: Bu sözün konu başlığına uyumu şu istiareden kaynak­lanmaktadır: Cenazeyi takip etmek yalnızca fazileti elde etmek için olup bu ölü­nün yakınlarının hakkını yerine getirmek anlamına gelmez, dolayısıyla cenazeyi definden önce kişinin ayrılması ölünün velilerinin İznine bağlı değildir.

 

 

Kitat Nedir:

 

Müslim'in rivayeti şu şekildedir: "Bir cenazeyi takip eden kişi için ecirden 'bir kîrat vardır."

 

Cevherî şöyle demiştir: "Kîrat yarım damktır. Danık ise altıda bir dirhemdir. Buna göre kîrat, bir dirhemin on ikide biridir."

 

en-Nihaye adlı eserin yazarı şöyle demiştir: Kîrat, dinarın bölümlerindendir. Pek çok beldede bu, dinarın yirmide biridir. Bu miktar belirtilerek, ölünün kefen-lenmesi, yıkanması ve buna ilişkin tüm şeylere işaret edilmektedir. Cenazenin yalnızca namazını kılan bundan bir kîrat ecir alır. Ölünün defnedilmesinde hazır bulunan bir kîrat alır. Kıratın zikredilmesi, insanların bildiği ve kullandığı bu ölçü birimi aracılığıyla söylenen sözü zihne yakınlaştırmaktır. en-Nihaye yazarının bu söyledikleri uzak bir ihtimal değildir.

 

Nevevî ve diğer bazı alimler şöyle demişlerdir: İki hadiste zikredilen kîratların birbirine eşit olması gerekmez. Çünkü Şari'in adeti, iyilikleri büyütmek (katlamak), bunun mukabili olan kötülükleri ise hafifletmektir.

 

Kadı İbnü'l-Arabî ise şöyle demiştir: Zerre, bir habbenin binde yirmidördü eder (24/1000). Habbe de bir kıratın üçte biridir. Kalbinde zerre kadar hayır bulunan kişi cehennemden çıkacağına göre, bir kîrat iyiliği olan kişi nasıl olur bir düşünün!

 

İbn Ömer'in "Ebu Hureyrede çok oluyor" sözü hakkında İbnü't-Tîn "İbn Ömer onu itham etmedi, yalnızca hata yapmasından korktu" demiştir.

 

Hz. Aişe'nin Ebu Hureyre'yi tasdik etmesi konusunda Velid'in rivayeti şöy­ledir: Ebu Hureyre şöyle dedi: "Ziraat ve çarşı-pazarda alım-satımla uğraşmak be­ni Resulullah'ın yanında bulunmaktan alıkoyamadı. Ben Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den yalnızca beni doyuracak bir lokma (yemeyi) veya bana öğreteceği bir kelime (duymayı) isterdim." İbn Ömer ona şöyle dedi: "İçimizde en çok Resulullah (s.a.v.) ile bulunan ve onun hadisini en iyi bilen sendin."

 

İbn Ömer'in "Öyleyse biz çok kıratları kaçırdık" sözü, "cenazelerin defnedilmesine her zaman katılamadık" anlamındadır.

 

 

Hadisten Çıkan Sonuçlar

 

1- Bu hadis,  Ebu Hureyre'nin hadis ezberleme konusundaki ayrıcalığını göstermektedir.

2- alimlerin birbirine itiraz etmesi öteden beri söz konusudur.

3- alimin, bilgisinin ulaşmadığı şeyleri garip karşılaması, hadisi ezbere bilen kişinin, ezbere bilmeyenlerin İtirazlarına kulak asmaması,

4- Sahabe hadisleri iyice araştırır, bu konuda çok dikkatli davranır, ince eleyip sık dokurdu.

5- Bu hadis, İbn Ömer'in ilim öğrenme hırsı ve işleyemediği amel-i salih için üzüntü duyma gibi konulardaki faziletini ortaya koymaktadır.

 

 

باب: من انتظر حتى تدفن.

58. Cenaze Gömülünceye Kadar Beklemek

 

حدثنا عبد الله بن مسلمة قال: قرأت على ابن أبي ذئب، عن سعيد بن أبي سعيد المقبري، عن أبيه: أنه سأل أبا هريرة رضي الله عنه فقال: سمعت النبي صلى الله عليه وسلم.حدثنا أحمد بن شبيب بن سعيد قال: حدثني أبي: حدثنا يونس: قال ابن شهاب: وحدثني عبد الرحمن الأعرج: أن أبا هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: (من شهد الجنازة حتى يصلي فله قيراط، ومن شهد حتى تدفن كان له قيراطان). قيل: وما القيراطان؟ قال: (مثل الجبلين العظيمين).

 

[-1325-] Ebu Hureyre r.a. şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu: "Kim cenaze namazı kılınıncaya kadar bir cenazeye katılırsa bir kırat ecir alır. Kim de cenaze gömülünceye kadar bir cenazede bulunursa iki kırat ecir alır." İki kîrat nedir? diye soruldu. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "İki büyük dağ gibidir" buyurdu.

 

 

AÇIKLAMA:     Bu hadisten ilk anda anlaşıldığına göre, bir kıratlık sevabın kazanılması, cenazenin gömülmesine kadar cenazede bulunmaya bağlıdır. Şafiîler'e ve diğer alimlere göre hadisin en sahih yorumu budur. Bir diğer görüşe göre cenazenin lahde konması ile bu sevap gerçekleşir. Diğer bir görüşe göre gömme sona erdikten sonra, cenazenin üzeri henüz toprakla kapatılmamışken bu sevap gerçekleşir. Bu görüşlerin tümünü destekleyen haberler bulunmaktadır.

 

İbn Sîrîn ve diğerlerinin rivayetinde "iki büyük dağ gibi" yerine "Uhud dağı gibi" denilmiştir.

 

 

Hadisten Çıkan Sonuçlar

 

1- Cenazelere katılmaya teşvik,

2- Cenazenin işlerini yapmanın sevabı,

3- Cenaze için bir araya gelmeyi teşvik,

4- Bir Müslümanın ölümünden sonra onun işlerini görmeyi üstlenen kişiye Allah'ın çok sevap vermesi, Allah'ın Müslüman üzerindeki lütfunun büyüklüğünü ve Müslümana verdiği değeri göstermektedir.

 

5- Amellerin sevabı, anlatılan şeyin daha iyi anlaşılmasını sağlamak için yahut da gerçekten öyle olduğunu belirtmek için bazı ölçü birimleri ile ifade edilir.

 

 

باب: صلاة الصبيان مع الناس على الجنائز.

59. Çocukların Cemaatle Birlikte Cenaze Namazı Kılması

 

حدثنا يعقوب بن إبراهيم: حدثنا يحيى بن أبي بكير: حدثنا زائدة: حدثنا أبو إسحاق الشيباني، عن عامر، عن ابن عباس رضي الله عنهما قال: أتى رسول الله صلى الله عليه وسلم قبرا، فقالوا هذا دفن، أو دفنت البارحة، قال ابن عباس رضي الله عنهما: فصففنا خلفه، ثم صلى عليها.

 

[-1326-] İbn-i Abbas r.a. şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir kabrin yanına geldi. Yanındakiler: "Bu kadın dün gece gömüldü" dediler.

 

 (İbn Abbas dedi ki): Bunun üzerine (Nebi cenaze namazı kıldırmak için öne geçti) biz de onun arkasında saf yaptık. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun namazını kıldırdı.

 

 

AÇIKLAMA:     İbn Reşîd şöyle demiştir: Buharî ilk başlık ile çocukların yetişkinler ile birlikte nasıl saf yapacağını açıklamak ve onların yetişkinlerin arkasında değil onlarla birlikte saf yapacağını belirtmek istemiştir.